Tính toán vật liệu khi xây dựng nhà ở

Nếu chỉ sửa chữa nhỏ hay vừa, chủ nhà thường chỉ nhờ thợ hay nhà thầu thực hiện. Việc định lượng các nguyên vật liệu để mua khi thi công xây dựng nhà ở là cần thiết. Nếu xây dựng nhà ở mới với quy mô lớn, chủ nhà lại càng cần định lượng đúng để có thể vào "vai" giám sát thi công.

Trước hết cần làm quen với khái niệm mác của bê tông. Mác là cấp phối giữa xi măng và cát. Bê tông mác 200 là bê tông thường sử dụng để đổ đà, cột, sàn - tức khung bê tông cốt thép. Ðịnh lượng 1m3 bê tông mác 200 gồm: 350 kg xi măng (7 bao), 0,5m3 cát, 0,9m3 đá 1x2cm và nước sạch trộn vừa đủ sệt. Với móng nhà ở những nơi đất yếu, có thể tăng lên mác 250, tức là dùng khoảng 8,5 bao xi măng cho 1m3 bê tông. Nếu ở thế đất nền bình thường thì sử dụng bê tông mác 200 là đủ cho làm móng.

Trên công trường, việc đong đếm như các thợ thường thực hiện cũng tương ứng với định mức tiêu chuẩn. Hai dụng cụ thường sử dụng trong thi công là hộc đong cát, đá và thùng nhựa (thùng sơn 20 lít). Hộc được đóng vuông, mỗi cạnh 1 mét và cao 0,2 mét (2 tấc); như vậy đong bằng đầy hộc này sẽ là 0,2m³ cát và cũng tương ứng với một xe ba gác cát mà các vựa thường bán và chuyển giao.

Ðể trộn thủ công một mẻ bê tông mác 200, thường thực hiện là 1m³. Lượng vật liệu tương ứng sẽ là cát 2,5 hộc; đá 5 hộc và đổ 7 bao xi măng.

Thực tế nhiều đơn vị thi công trộn bằng máy là một thùng có mô-tơ quay trộn. Có hai loại thùng là loại trộn một bao xi măng/lần và loại trộn nửa bao/lần. Khi đó dùng thùng nhựa 20 lít, tức có sức chứa quy ước là 0,02m³. Cũng dựa trên định mức theo tiêu chuẩn TCVN, trộn bê tông một bao xi măng gồm 4 thùng cát và 6 thùng đá. Vì vậy, thợ hồ hay gọi là đổ "bốn sáu".

Ðịnh lượng gạch và hồ xây tường, dựa vào định mức chuẩn thì 1m² tường 10 xây bằng gạch ống chẳng hạn sẽ tương ứng với 70 viên gạch ống, 5,4 kg xi măng và 0,02m³ cát. Thông thường lấy đơn vị trộn là một bao xi măng, sẽ tương ứng với xây được 10m² tường, dùng đến 700 viên gạch ống và 0,2m³ cát. Cát có thể đong bằng hộc (1 hộc) hay 10 thùng sơn nhựa hay một xe ba gác; đều tương đương 0,2m³ cát để xây 10m² tường 10.

Ðịnh mức xây và tô gần giống nhau nhưng vữa tô thường cho lượng xi măng nhỉnh hơn một ít.

Với những hạng mục có kết cấu sắt cần phải có nhà chuyên môn tính toán cụ thể từ đường kính sắt bao nhiêu, chủng loại, kết cấu ra sao... Không thể tùy tiện và không nên tự làm vì sẽ gây hiện tượng hoặc quá dư - lãng phí, hoặc bị thiếu - nguy hiểm. Thậm chí đã xuất hiện nhiều trường hợp đặt thép sai phương kết cấu làm ô văng sập mặc dù chất lượng cốt liệu tốt, pha trộn đúng định lượng.